„Nieświadomy Mózg” Leonard Mlodinow. Recenzja

„Nieświadomy Mózg” Leonard Mlodinow. Recenzja

Książka „Nieświadomy Mózg. Twoje prawdziwe ja kryje się głębiej niż myślisz” daje czytelnikowi dokładnie to, co obiecuje. W kolejnych rozdziałach odkrywamy najróżniejsze aspekty życia, w których panoszy się nie świadomość.

„Nieświadomy Mózg” Leonard Mlodinow. Recenzja w skrócie:

• Autor: Leonard Mlodinow
• Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
• Data wydania polskiego: 2016
• Data wydania oryginału: 2012
• Tłumaczenie: Julia Szajkowska
• Grafiki: czarno-białe zdjęcia, rysunki i grafiki
• Liczba stron: 360 stron tekstu, w tym przypisy dolne
• Dla kogo?: Raczej dla każdego. Nie jest trudna, ale dość długa i obfituje w przykłady eksperymentów, co dla niektórych może być nużące.
• Moja ocena: 7/10. Dobra książka. Bardzo dobry język i styl. Temat wyczerpany i dobrze przedstawiony.

Kilka słów o autorze

Leonard Mlodinow to dziennikarz, który napisał kilka bardzo dobrych książek popularno-naukowych. Z wykształcenia jest fizykiem teoretycznym. I od tematów związanych kosmosem i fizyką zaczął swoje literackie sukcesy. Był współautorem dwóch bardzo popularnych książek „Krótka Historia Czasu” oraz „Wielki Projekt”. Obie napisał wspólnie z prawdopodobnie najwybitniejszym fizykiem naszych Stephenem Hawkingiem.

Natomiast kolejny niezwykły duet Leonard Mlodinow stworzył z lekarzem i guru New Age – Deepakiem Chopra. Rozważania o kosmosie i świadomości skierowały uwagę Mlodinowa w stronę umysłu i mózgu. W tej tematyce zapuścił korzenie na dłużej. Książka „Nieświadomy Mózg” to początek serii prac na temat ludzkiego „systemu operacyjnego”. Kolejne czekają na polskie tłumaczenie. To:

• The Upright Thinkers: The Human Journey from Living in Trees to Understanding the Cosmos (2015)
• Elastic: Flexible Thinking in a Time of Change (2018)
• Emotional: How Feelings Shape Our Thinking (2022)

Bardzo czekam na te przekłady, bo Mlodinow jest niezwykle skrupulatny. Dogłębnie przygląda się wybranym zagadnieniom, przegląda dostępną literaturę, prowadzi wywiad wśród współczesnych fachowców i tworzy staranne syntezy. W dodatku przekłada język nauki na przystępne i wciągające opowieści. I tak się składa, że jego zainteresowania idealnie zgadzają się z moimi. To jak widać po angielskich tytułach: ewolucja człowieka, plastyczność i możliwość adaptacji mózgu i umysłu, a także emocjonalna strona ludzkiej psychiki.

Na razie po polsku możemy zapoznać się z nieświadomą częścią umysłu według Leonarda Mlodinowa. I naprawdę warto.

Myśl przewodnia książki

Książka jest podzielona na dwie główne części. Obie spaja temat przewodni, który niewątpliwie porusza do głębi autora. Fizyk, przyzwyczajony do racjonalnego i ścisłego poznawania rzeczywistości zmaga się z tematem dość oczywistym dla neuronauki:

Większość tego, co robi nasz mózg, jest nieświadome. Do naszej świadomości dociera zaledwie drobny ułamek procesów, które zachodzą w naszej głowie.

Leonard Mlodinow „Nieświadomy Mózg”

Jeśli chcesz naprawdę zrozumieć świat zależności społecznych, jeśli chcesz dowiedzieć się czegoś na temat siebie i innych ludzi, a także wyjść poza te granice i pokonać przeszkody, które uniemożliwiają ci cieszenie się pełnią życia, musisz zrozumieć, jaki wpływ na podejmowane decyzje i sposób postępowania ma ten skryty przed naszymi oczami, podprogowy świat.

Co zrobić z takim problemem, gdy jest się przyzwyczajonym do rzeczowego poznawania rzeczywistości? Dogłębnie go zbadać, oswoić i próbować tę wiedzę używać dla własnej korzyści.

Część I. Mózg dupoziomowy

W pierwszej części książki autor rozprawia się z samym pojęciem „nieświadomość”. Niewątpliwie przez lata obrosło ono najróżniejszymi skojarzeniami. Przede wszystkim za sprawą Zygmunta Freuda, który nadał nieświadomości pierwszorzędowe miejsce w swoich koncepcjach. Freud widział w nieświadomości tajemniczą i pierwotną siłę napędową naszych działań.

W nieświadomości doszukiwał się mrocznych, wypartych popędów, które miały powodować histerie, choroby i być źródłem niepokojących snów. Głównie natury seksualnej lub agresywnej. W takim sosie nieświadomość trafiła do popkultury i masowego postrzegania.

Z tym że w nauce (neuronauce i psychologii) nieświadomość to trochę co innego. To przede wszystkim wszystkie te procesy i działania naszego centrum dowodzenia, które są niedostępne, a najczęściej po prostu nieistotne dla naszej świadomości. Czy jest tam miejsce na popęd seksualny i agresywne skłonności? Pewnie tak. Z tym, że z punktu widzenia nauki równie ciekawe (a może nawet ciekawsze) są zupełnie inne skutki działania nieświadomości.

Mlodinow po kolei się im przygląda. Analizuje to, jak mózg przyjmuje, obrabia i zapamiętuje najróżniejsze informacje. I jak wiele z tego dzieje się poza naszą świadomością. Oraz jak wiele rzeczy jest przez naszą nieświadomość przeinaczanych, kształtowanych, podmienianych.

Leonard Mlodinow „Nieświadomy Mózg”

Nasze umysły składają się z szeregu modułów działających równocześnie, wymieniających się danymi w złożony sposób, najczęściej zupełnie niezależny od naszej woli. W efekcie powody wydawanych sądów, uczuć i zachowań potrafią nas zaskakiwać.

Część II. Nieświadomość społeczna

W drugiej części książki Mlodinow skupia się na neuronauce społecznej (czyli tym, co osobiście cenie w neuronauce najbardziej). Nieświadome postrzeganie sygnałów, które daje nam inny człowiek, to fundament komunikacji. Rozmowa to nie jest tylko werbalna wymiana informacji. To także mimika, ton głosu, postawa ciała. Wszystko składa się na złożony system interakcji międzyludzkich. Od tego, jak bardzo nieświadomość wpływa na ten przekaz, zależy nasza zdolność radzenia sobie w kontaktach z innymi.

Na szczęście miliony lat ewolucji zadbały o to, żebyśmy jednak jakoś dawali sobie radę. Nieświadomość czasem robi nam psikusy, ale zwykle jest po naszej stronie.

Leonard Mlodinow „Nieświadomy Mózg”

Świadomość nie jest idiotą. Gdyby umysł nieświadomy fałszował pogląd na rzeczywistość w niezdarny i oczywisty sposób, zauważylibyśmy to i nie zaakceptowalibyśmy podsuwanego obrazu. […] Aby starannie sfabrykowany obraz samego siebie służył ci dobrze, by niósł ze sobą korzyści niezbędne do przetrwania, musi być wydumany, lecz tylko do pewnego stopnia.

„Twoje prawdziwe ja kryje się głębiej, niż myślisz”

Podobała mi się ta książka, a jednak nie skradła mojego serca. Polecam ją z czystym sumieniem, bo naprawdę nie ma się do czego przyczepić. Autor posługuje się przyjaznym językiem i doskonale rozumie to, o czym mówi. Bardzo sprawnie porusza się w pojęciach i tezach neuronauki. I nie można mu odmówić poczucia humoru.

Ja jednak nie zakochałam się w tej książce. Widzę, że autor jest zafascynowany mózgiem i robi doskonałą robotę, dzieląc się tą fascynacją. Dla mnie to wielki plus. A jednak. Czegoś mi brakuje.

Gdyby ta książka była człowiekiem, mogłabym po prostu powiedzieć „nie ta chemia”. Staram się jednak bardziej rzeczowo uchwycić problem. Jedyne, co mi się nasuwa, to że „Nieświadomy mózg” jest właśnie skrajnie rzeczowa. To dla jednych może być olbrzymi plus, ale dla mnie wada. Bo żebym się zakochała w książce (tak jak w człowieku), potrzebuję czegoś więcej niż tylko porządnie i rzeczowo opisanych faktów oraz wniosków.

POWIĄZANE TEMATY:

1. Ta książka zajęła 8. miejsce w moim nieobiektywnym rankingu: #032 Najlepsze Popularnonaukowe Książki 2021.
2. Jeśli interesuje Cię nieświadomość oraz pułapki, w jakie wpada umysł bez Twojej wiedzy, to polecam również książkę „Od mózgu do umysłu” Chrisa Fritha.